Tiếp tục hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa: bước tiến mới trong sửa đổi Hiến pháp năm 2013

Tại kỳ họp Quốc hội khóa XV, với sự đồng thuận cao, Nghị quyết về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đã được thông qua. Dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 đã được công bố rộng rãi, với nhiều nội dung quan trọng liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, đang được toàn xã hội quan tâm, thảo luận và đóng góp ý kiến.

(Hình minh họa)

Khẳng định vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội

Một trong những nội dung quan trọng của Dự thảo sửa đổi lần này là làm rõ và nâng tầm vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các tổ chức chính trị – xã hội như Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh...

Theo đó, khoản 1 Điều 9 trong Dự thảo được sửa đổi, bổ sung như sau:

“Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; thực hiện dân chủ, đồng thuận xã hội; tham gia xây dựng, giám sát, phản biện xã hội và kiểm tra việc thực hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật.”

Ngoài ra, tại Điều 10, Dự thảo cũng bổ sung quy định khẳng định:

“Các tổ chức chính trị – xã hội là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đại diện cho lợi ích chính đáng của đoàn viên, hội viên; tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội; tham gia giám sát, phản biện xã hội; giáo dục, vận động đoàn viên, hội viên sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật.”

Như vậy, lần đầu tiên trong Hiến pháp, vai trò giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử, cán bộ, công chức, viên chức của Mặt trận và các tổ chức thành viên được ghi nhận rõ ràng bằng quy định hiến định, thay vì chỉ dừng lại ở các văn bản dưới luật như trước.

Đây không chỉ là bước cụ thể hóa chủ trương của Đảng mà còn là sự thể chế hóa quyền làm chủ của Nhân dân, góp phần tăng cường minh bạch, trách nhiệm giải trình trong hoạt động công quyền. Đồng thời, việc hiến định này tạo cơ sở pháp lý vững chắc để Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức như Công đoàn, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh... chủ động và chính danh hơn trong thực hiện nhiệm vụ giám sát và phản biện xã hội, góp phần xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thực chất và hiệu quả hơn.

Tinh gọn tổ chức bộ máy chính quyền, nâng cao hiệu lực quản lý

Một điểm đột phá trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp lần này là sửa đổi các Điều 110, 111, 112, 114 và 115, theo hướng bỏ cấp chính quyền huyện, chỉ còn hai cấp chính quyền địa phương gồm cấp tỉnh và cấp xã (gồm xã, phường, thị trấn).

Cụ thể, tại khoản 1 Điều 111, Dự thảo sửa đổi quy định:

“Chính quyền địa phương được tổ chức ở các đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã.”

So với Hiến pháp năm 2013, quy định này bỏ cấp hành chính trung gian là cấp huyện, nhằm tinh giản bộ máy, giảm tầng nấc trung gian trong quản lý, tránh trùng lặp chức năng giữa các cấp và tiết kiệm ngân sách chi thường xuyên cho bộ máy chính quyền.

Đây là bước cải cách có tính hệ thống, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phù hợp với xu hướng quản trị hiện đại. Khi chỉ còn hai cấp chính quyền, việc chỉ đạo, điều hành và giải quyết thủ tục hành chính sẽ nhanh gọn, thông suốt hơn, người dân cũng không còn phải "qua nhiều cửa" khi giải quyết công việc với Nhà nước.

Đồng thời, tại Điều 114, Dự thảo sửa đổi nêu rõ:

“Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính do Quốc hội quyết định theo đề nghị của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, không phải lấy ý kiến cử tri địa phương.”

Quy định này thay đổi căn bản so với hiện hành, khi trước đây việc sáp nhập, chia tách đơn vị hành chính phải tiến hành lấy ý kiến cử tri tại chỗ. Việc giao thẩm quyền hoàn toàn cho Quốc hội là nhằm đảm bảo tính tập trung, thống nhất, rút ngắn thủ tục, phù hợp với yêu cầu sắp xếp lại đơn vị hành chính trong bối cảnh mới, như việc tinh gọn các xã ít dân cư, hợp nhất các huyện chưa đủ tiêu chuẩn về quy mô dân số và diện tích.

Ví dụ, nếu trước đây muốn nhập hai huyện nhỏ thành một đơn vị hành chính mới, địa phương phải tổ chức lấy ý kiến cử tri từng xã, từng thôn – mất nhiều thời gian và chi phí, đôi khi còn gặp phản ứng cục bộ. Nhưng theo Dự thảo, Quốc hội có thể quyết định trực tiếp trên cơ sở đánh giá tổng thể và đề xuất của Chính phủ hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Quy định mới này tăng tính chủ động trong quản lý nhà nước, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện các đề án cải cách hành chính và sắp xếp lại tổ chức bộ máy chính quyền địa phương phù hợp với thực tế phát triển của từng vùng, miền.

Trách nhiệm chính trị của toàn hệ thống chính trị và Nhân dân

Việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này không chỉ là công việc mang tính chuyên môn pháp lý đơn thuần, mà còn là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, thể hiện tinh thần trách nhiệm, quyết tâm đổi mới, phát triển của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội trong việc xây dựng một nền dân chủ thực chất, vững chắc.

Cùng với quá trình sửa đổi, việc lấy ý kiến rộng rãi trong Nhân dân từ ngày 6/5 đến ngày 29/5/2025 thể hiện rõ nguyên tắc “Nhân dân làm chủ”, đảm bảo rằng các quy định trong Hiến pháp thật sự bắt nguồn từ cuộc sống, phục vụ lợi ích thiết thân của Nhân dân.

Các kênh tiếp nhận ý kiến được triển khai linh hoạt, đa dạng, như: qua ứng dụng định danh điện tử VNeID, Cổng Thông tin điện tử của Quốc hội và Chính phủ, UBND các cấp, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể chính trị – xã hội. Đặc biệt, ứng dụng VNeID hiện đã tích hợp đầy đủ chức năng để người dân có thể góp ý một cách nhanh chóng, thuận tiện, bảo đảm chính xác và bảo mật thông tin cá nhân. Chỉ với vài thao tác trên điện thoại, mọi công dân đều có thể gửi gắm suy nghĩ, nguyện vọng của mình tới Quốc hội – cơ quan quyền lực cao nhất của Nhân dân.